Du học Mỹ là một trải nghiệm khó quên cho phép sinh viên quốc tế mở rộng tầm nhìn và khám phá những nền văn hóa mới. Tuy nhiên, mọi du học sinh đến với quốc gia đa văn hóa và năng động này đều sẽ gặp phải một số những “bất ngờ”, hay còn được gọi với cái tên thân thuộc là “sốc văn hoá”.
Sốc văn hóa là gì?
Sốc văn hóa là một thuật ngữ dùng để mô tả sự mới lạ, đặc biệt là có chút “khó chịu” - những cảm xúc khi các cá nhân tiếp xúc với một nền văn hóa khác biệt rõ rệt. Sinh viên quốc tế đến Mỹ có thể phải đối mặt với nhiều thách thức khác nhau do sự khác biệt về ngôn ngữ, phong tục, giá trị và chuẩn mực xã hội. Sốc văn hóa là một phản ứng tự nhiên đối với quá trình thay đổi.
Có thể bạn sẽ cảm thấy lo lắng và cô đơn khi mới bắt đầu tập tành làm quen với nền văn hoá mới này. Tuy nhiên, một khi bạn đã ổn định và cảm thấy thoải mái với những nó, bạn sẽ dần tìm kiếm được cho mình nhiều niềm vui, bài học và trải nghiệm quý giá hơn trong quá trình đi du học của mình.
Để giúp những du học sinh Mỹ tương lai trang bị đủ các kiến thức về văn hoá tại đất nước này, Du học Blue Ocean đã tổng hợp lại một số những cú sốc văn hoá phổ biến mà các bạn hay gặp phải, cùng điểm qua nhé!
1. Văn hoá Tipping
Tipping (tiền boa) là một phần quan trọng trong dịch vụ ở Mỹ. Như ở hầu hết các quốc gia bao gồm cả Việt Nam, việc boa tiền cho nhân viên phục vụ của bạn có thể bị coi là thừa thãi hoặc thậm chí là bất lịch sự. Vậy nên, nhiều sinh viên có thể ngạc nhiên khi biết rằng trong các nhà hàng, quán bar và nhiều dịch vụ khác, tiền boa thường được coi là bắt buộc và là một hành động lịch sự.
Thông thường, mức tiền boa sẽ dao động từ 15% đến 22% tổng hóa đơn. Nếu không làm quen với văn hoá này, sinh viên có thể gặp khó khăn trong việc xử lý tình huống và có thể bị coi là thiếu tôn trọng.
Một lời khuyên dành cho các bạn trước khi sử dụng các dịch vụ ở bên ngoài là hãy xem xét phạm vi giá của những nơi cung cấp dịch vụ trước khi quyết định tới đó, vì hoá đơn cuối cùng bạn phải trả có thể sẽ đắt hơn nhiều so với dự kiến ban đầu. Hãy nhớ rằng việc boa tiền cho thợ làm tóc, làm móng, người giao hàng và các nhân viên phục vụ tại các nhà hàng khác được coi là phép lịch sự.
2. Cẩn thận với Thuế
Bên cạnh văn hoá tipping thì còn có một yếu tố quan trọng không kém khiến các du học sinh phải đau đầu mỗi lần đi mua đồ: giá bán ở đây không hay bao gồm thuế!
Hãy cân nhắc đến việc vào hiệu sách/ trung tâm thương mại để mua sắm đồ dùng trước khi vào kì học mới. Khi nhìn vào tem giá của những món đồ, có thể bạn sẽ nghĩ chúng chỉ có giá 49,95 đô la mà thôi. Tuy nhiên, phải tới lúc mang tới thu ngân, bạn mới nhận ra số tiền bị chênh lên một chút so với tem giá bạn đã nhìn thấy.
Thực ra đây là lại điều rất đỗi bình thường, vì khoản tiền bạn phải chi thêm đó thực chất là tiền thuế được cộng lại với hoá đơn ban đầu của bạn.
Vậy mới nói, việc lên kế hoạch lập ngân sách của nhiều sinh viên quốc tế có thể trở nên hơi lộn xộn do cú sốc văn hóa này ở Mỹ trong vài tháng đầu tiên và chắc chắn sẽ mất một thời gian để làm quen.
Hãy cố gắng quản lý tài chính của bạn thật tốt để nhanh chóng hoà nhập với văn hoá này nhé.
3. Ngày lễ và truyền thống khác nhau
Nhiều sinh viên quốc tế - đặc biệt là các sinh viên tới từ các nước Châu Á sẽ cảm thấy vô cùng mới mẻ khi sinh sống tại Mỹ bởi các ngày lễ cũng như truyền thống ăn mừng vô cùng khác biệt với văn hoá quê nhà.
Thực ra, có rất nhiều ngày lễ được của người Mỹ được tổ chức trên toàn thế giới: Lễ Phục sinh sẽ gắn liền với hình ảnh một chú thỏ khổng lồ, Lễ Tạ Ơn có những chú gà tây được chạm khắc thủ công, vô vàn cây thông cùng những chiếc nơ màu đỏ trong dịp Giáng Sinh, và những chùm pháo hoa rực rỡ tô điểm khoảnh khắc giao thừa 1/1 hằng năm.
Tuy nhiên, đất nước này cũng có một số ngày lễ mà bạn có thể không quen thuộc, chẳng hạn như Ngày Tổng thống hay Ngày Chuột Chũi. Đối với những người lần đầu tiên trải nghiệm các lễ kỷ niệm và truyền thống của Hoa Kỳ, những cú sốc văn hóa này chắc chắn có thể khiến bạn mở mang tầm mắt.
4. Hệ thống đo lường
Có lẽ đây là một trong những điều khó thích nghi nhất với nhiều bạn du học sinh. Việc này đòi hỏi bộ não các bạn luôn trong trạng thái sẵn sàng làm phép toán quy đổi, không may là nếu bạn không nhanh làm quen với hệ thống quy đổi này, sẽ rất khó để theo kịp các cuộc trò chuyện với những người bạn bản xứ xung quanh bạn.
Từ những đơn vị cơ bản như nhiệt độ, tới đơn vị đo lường như trọng lượng kích thước, người Mỹ sử dụng một hệ đo lường hoàn toàn khác với đa số các quốc gia khác.
Sẽ không quá ngạc nhiên nếu mọi người đều đo chiều dài bằng inch hoặc biết rõ có bao nhiêu cà phê trong một ounce. Trước khi tới Mỹ, bạn nên chuẩn bị trước bằng cách làm quen với những đơn vị này, có thể là qua việc xem nhiều video với các chủ đề về hệ đo lường, theo dõi những công thức nấu ăn - hoặc dự báo thời tiết,...
5. Ăn uống vội vã
Các du học sinh sẽ được trải nghiệm một số những nét văn hoá khá “độc đáo” tại đây, ví dụ như hệ thống “drive-through” hay trải nghiệm ăn uống tại các nhà hàng fine dining.
Khi đồ ăn nhanh dần trở thành xu hướng, những chuỗi đồ phục vụ nhanh sẽ cho phép bạn ngồi trong chiếc ô tô của mình để gọi món, và nhận đồ, và bạn cũng sẽ dùng bữa luôn trên chiếc xe của mình. Điều này xảy ra vì rất nhiều người không tiện để gửi xe, đi bộ vào nhà hàng dùng món, rồi trả tiền và quay trở về xe của mình. Dần dà, đây trở thành một nét văn hoá khá độc đáo của đất nước Mỹ mà bạn nên thử ít nhất một lần trong quá trình đi học của mình.
Không khác lắm với trải nghiệm đồ ăn nhanh “theo nghĩa đen” với hệ thống drive though, khi đi ăn fine dining, một người phục vụ sẽ thường đến và hỏi thăm bữa ăn của bạn thế nào và liệu họ có thể mang thêm gì cho bạn không. Đối với những người không quen bị ngắt mạch ăn theo cách này, đây có thể là được coi là một cú sốc văn hóa. Nhưng điều đó cho thấy người phục vụ đang cố gắng giúp đỡ bằng cách hỏi về nhu cầu của bạn.
Sẽ thật tuyệt nếu bạn có thể làm quen với những nét văn hoá này, vì một khi bạn đã hoà nhập với chúng, sự tận tình và thuận tiện chúng mang lại sẽ giúp bạn có một trải nghiệm vô cùng thoải mái tại Mỹ.
6. Vỉa hè, phương tiện và đèn dành cho người đi bộ
Ngay cả khi bạn có thể dành phần lớn thời gian ở trường hoặc kí túc xá, thì đôi khi bạn cũng sẽ đi ra ngoài các thành phố lớn để tham quan trong ngày hoặc trong các kỳ nghỉ học dài hơn.
Khi lái xe ra khỏi thành phố, bạn có thể ngạc nhiên vì có rất ít vỉa hè. Đèn giao thông dành cho người đi bộ cũng ít phổ biến hơn bạn nghĩ, việc này đối với những người đã quen với việc có hệ thống đèn dành cho người đi bộ gặp không ít khó khăn.
Bên cạnh đó, tại nhiều thành phố lớn ở Mỹ, việc sử dụng phương tiện công cộng như xe buýt, tàu điện ngầm khá phổ biến. Đi xa hơn một chút khỏi các khu trung tâm, việc sở hữu xe ô tô để di chuyển lại rất quan trọng. Sinh viên có thể cảm thấy khó khăn khi làm quen với hệ thống giao thông, đặc biệt là nếu họ đã quen với việc di chuyển bằng xe máy hoặc đi bộ ở quê nhà.
7. Lò vi sóng
Lò vi sóng ở đây không phải là “gương vỡ lại lành” như bạn nghĩ đâu - Ở đây nghĩ là chiếc lò vi sóng nghĩa đen cơ!
Bạn có thể sẽ không tin được vào mắt mình khi lần đầu tiên bước vào bếp và phát hiện ra ai đó đang sử dụng lò vi sóng để pha trà. Mặc dù có ấm đun nước, nồi cơm điện và nồi áp suất riêng, nhiều người bạn bản xứ mà bạn biết có thể hâm nóng mì ramen hoặc thậm chí là cơm bằng lò vi sóng.
Các du học sinh Việt Nam lớn lên với ly trà được hãm cẩn thận bằng nước đun sôi, nấu cơm bằng nồi cơm hay đun mì bằng nồi có lẽ sẽ thấy không thể quen được với lối sống đậm chất “lò vi sóng” này. Chính vì vậy mà các bạn có thể sẽ không bao giờ tự tạo thói quen này trong quá trình đi du học, nhưng cú sốc văn hóa này ở Mỹ là vô cùng phổ biến.
8. Internet không giới hạn
Trong khi các quốc gia khác có thể gặp các sự cố khi kết nối internet, đất nước của sự tự do đúng nghĩa - Mỹ, lại có quyền truy cập internet tốc độ cao ở mọi nơi. Sinh viên học tập tại Hoa Kỳ có thể kết nối Internet không giới hạn ở mọi nơi, đặc biệt là trong khuôn viên trường.
Các bạn có thể phát trực tuyến phim HD, sự kiện thể thao,.....mà không phải lo về việc không có mạng hay tín hiệu chập chờn. Điều này có thể gây sốc văn hóa ở Mỹ đối với nhiều người châu Á, nhưng chắc chắn là theo một hướng tốt!
9. Giao tiếp
Người Mỹ thường rất cởi mở và thẳng thắn trong giao tiếp. Họ có thể dễ dàng chia sẻ ý kiến và cảm xúc của mình, điều này đôi khi có thể khiến sinh viên cảm thấy bất ngờ hoặc không thoải mái.
Ngược lại, một số nền văn hóa tại châu Á có thể coi trọng sự lịch sự và tránh xung đột, dẫn đến việc giao tiếp một cách gián tiếp, có ngụ ý nhiều hơn.
Có thể bạn sẽ chưa thể quen luôn với cách giao tiếp này, tuy nhiên nếu nhìn nhận lại thì đây lại là một điều đáng để học hỏi từ những người bạn ở Mỹ - vì việc giao tiếp thẳng thắn này sẽ khiến mối quan hệ giữ hai người được khăng khít hơn, và cũng giúp bạn học được cách thể hiện cảm xúc của bản thân thoải mái tự tin hơn.
10. Giá Trị Gia Đình và Sự Độc Lập
Tại nhiều nơi ở Mỹ, giá trị cá nhân và sự nghiệp có thể được đặt lên hàng đầu, đôi khi khiến sinh viên cảm thấy xa lạ với sự coi trọng gia đình mà họ từng quen thuộc ở đa số các quốc gia châu Á.
Những cuộc trò chuyện về sự nghiệp, thành công và việc tự phát triển có thể diễn ra thường xuyên, khiến cho sinh viên có thể cảm thấy đôi chút áp lực trong việc đạt được những tiêu chuẩn đó.
Từ lối suy nghĩ này mà người Mỹ thường coi trọng sự độc lập và tự lập. Điều này có thể làm các bạn sinh viên cảm thấy áp lực khi phải tự lo liệu mọi thứ, từ việc nấu ăn, giặt giũ cho đến quản lý tài chính cá nhân. Sự kỳ vọng này có thể gây ra cảm giác cô đơn và lo âu cho những ai chưa quen với lối sống tự lập.
Mẹo vượt qua cú sốc văn hóa tại Mỹ
Sau đây là một số mẹo giúp bạn vượt qua cú sốc văn hóa tại đây:
1. Học thật tốt tiếng Anh và tìm hiểu về văn hoá Mỹ trước khi bắt đầu du học.
2. Nghiên cứu múi giờ và cố gắng sắp xếp thời gian trong ngày để gọi điện về cho gia đình.
4. Tránh so sánh “ở nhà” với “ở Mỹ” vì bạn sẽ nhớ nhà hơn.
5. Ưu tiên việc tự chăm sóc bản thân và tham gia các sở thích hoặc hoạt động giúp bạn luôn năng động trong suốt cả ngày.
6. Lựa chọn dịch vụ tư vấn cho sinh viên cũng có thể giúp bạn vượt qua cú sốc văn hóa và xử lý môi trường xung quanh tốt hơn.
Hy vọng rằng danh sách các cú sốc văn hóa tại Hoa Kỳ này đã giúp bạn chuẩn bị cho những gì sắp tới, nhưng bạn luôn có thể tham khảo lại nếu gặp phải điều gì đó chưa biết.
Hãy nhớ rằng khi chuyển đến một quốc gia mới, ai cũng sẽ phải đối mặt với một số các cú sốc văn hóa, vậy nên hãy cứ bình tĩnh và dần dần làm quen với chúng nhé!
----------------------